سفال نقش برجستهاز شاخه های مجسمه سازی و آثار حجمی است که اغلب بر روی سنگ ها، دیوارهای صخره ای و دیوارهای بزرگ اجرا شده است و از روش های متداول برای دیوارنگاری است. با توجه به دشواری های اجرای نقش برجسته بر صخره های طبیعی، همچنان آثار حجمی نقش برجسته زیادی از گذشته به یادگار مانده است که نمایان گر اراده انسانی است.
تاریخچه نقش برجسته و انسان غار نشین
سنگ نگاره های گوناگونی از دوران غار نشینی انسان اولیه به دست آمده که نشان دهنده تاریخ و نوع زندگی اولیه می باشد. پس از آن نقش برجسته و آثار صخره ای به جا مانده که قدمتی بسیار کهن را دارد شکوه عظمت گذشته را یادآوری می کند.
در مصر باستان دیوار مقابر را با نقش های دیواری زیباسازی کرده و برای جلوه بیشتر بر روی دیوار مقابرنقش برجسته انجام می داده اند. از آن دوران آثار بسیاری اکتشاف شده که اغلب مربوط به تمدن اژه و در جزیره مینوس به دست آمده است.
بابلی ها شاید نخستین کسانی باشند که برجسته سازی را در نقاشی های دیواری به کار گرفتند و تأثیر خود را به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر آثار هنری دوران خود گذاشته اند. بابلی ها نقاشی را برای زینت دیوارها و مجسمه ها استفاده می کردند و هرگز برجسته سازی را به صورت مستقل به کار نبرده اند.
دو نقش برجسته مربوط به بابلی ها به جای مانده که در اولی یک رئیس محلی را با کمانی در دست نشان می دهد که دشمنان در زیر پایش تقاضای عفو دارند. و دیگری پیروزی بر دشمنان با کمک الهه اینانا را نشان می دهد. نقش برجسته های دوران ساسانی الهام گرفته از این دوران می تواند باشد که توسط ایرانیان پرورش یافته است.
در جای جای این سرزمین نیز کم نیستند نقش برجسته هایی که تاریخ کهن ایران را روایت می کنند. صخره های سرپل ذهاب به دستور دو تن از حاکمان وقت نقاشی و برجسته سازی شده است که به نظر می رسد با الهام از کتیبه نارامسیس باشد.نقش برجسته های به جای مانده از دوران هخامنش به نوعی تاریخ مصور ایران زمین است که وقایع مهم و تاریخی را بر روی صخره ها برجسته سازی کرده است.